Begin een blog (of website) op WordPress en je moet een WordPress-thema kiezen. Die vallen grosso modo uiteen in twee grote groepen. Je hebt de block themes en de “klassieke” WordPress-thema’s. Waarin zit precies het verschil? En wat maakt de nieuwere block themes zo bijzonder?

Leestijd: ca. 5 minuten

Door de jaren heen heeft WordPress altijd met een probleem geworsteld. Het cms is in oorsprong bedoeld om een blog op te zetten (en content aan dat blog toe te voegen). Maar intussen wordt WordPress massaal gebruikt voor het maken en onderhouden van andere webtoepassingen. Van hobbyblogs over webshops tot online-magazines. Gaandeweg is men WordPress-thema’s gaan ontwikkelen om al die verschillende toepassingen mogelijk te maken.

Van tekstverwerker naar blokeditor

En WordPress zelf is ergens in 2018 ook op die kar gesprongen door met de (Gutenberg)-blokeditor op de proppen te komen. Ook onder druk van spelers als Wix met hun gebruiksvriendelijk drag & drop-systeem om content te maken.

Die blokeditor verandert de manier waarop we in het WordPress-dashboard artikels maken nogal. Want in plaats van artikels te schrijven zoals je dat doet met een traditionele tekstverwerker, werk je in de blokeditor veel meer als een grafisch designer. Je klikt de vele verschillende onderdelen waaruit een webpagina is opgebouwd in elkaar zoals jij dat wil, terwijl je vroeger zat te pielen met je tekst waartussen dan hopelijk ook nog grafische elementen zouden passen.

Hoe dan ook, die blokeditor geeft je veel meer mogelijkheden om je content qua vormgeving en indeling aan te passen. En je kan de opmaak en indeling van je pagina’s ook veel meer laten variëren van artikel tot artikel als je dat wil.

WordPress block themes?

WordPress block themes zijn van meet af aan ontwikkeld met de nieuwe blokeditor van WordPress in gedachten. Nogal logisch dat deze thema’s de mogelijkheden van die blokeditor optimaal kunnen benutten. Zo’n block theme komt wel heel minimalistisch uit de doos. Het is immers aan de blogger/webbouwer om te bepalen hoe bijvoorbeeld een blogpagina er precies moet uitzien, of de vaste pagina’s een totaal andere opmaak en indeling moeten krijgen en of archiefpagina’s er nog weer anders moeten uitzien. Dat allemaal zonder dat er één lettertje HTML of CSS aan te pas komt.

Om de creatie van blogberichten en webpagina’s te vergemakkelijken krijg je een hele verzameling (content)blokken tot je beschikking. Elementen en templates die je eventueel kan gebruiken om je pagina’s naar eigen smaak en behoeften in te richten.

Wie op dit moment (april 2023) een nieuwe WordPress-installatie doet krijgt het WordPress Twenty Twenty Three thema meegeleverd. Dat is zo’n WordPress block theme met Full Site Editing.

Klassieke WordPress themes?

Die flexibiliteit heb je niet of veel minder bij de klassieke WordPress themes zoals we die al jarenlang kennen. De ontwikkelaar maakt bepaalde keuzes, doet zijn best om een mooi en vlot werkend geheel te maken. Het ziet er allemaal erg gelikt uit.

Het theme komt met een aantal vastgelegde instellingen en parameters uit de doos, min of meer als een plug & play-pakket. Wil je bepaalde zaken toch liever anders? Dan moet je erop hopen dat de bouwer van het theme je de mogelijkheden biedt. Natuurlijk heb je veel WordPress-thema’s met bijna oneindig veel instelmogelijkheden, maar dan nog moet je het zien te rooien met jouw pakket. Of je zou in de code van je blog moeten gaan prutsen.

WordPress block themes: waar gaat al die drukte over?

Voor beide oplossingen valt wel wat te zeggen, natuurlijk. De haast grenzeloze flexibiliteit van block themes versus de plug & play van de vertrouwde klassieke WordPress-thema’s. WordPress gaat met de blokeditor vol voor de flexibiliteit van het platform en hoopt zelfs de page builders overbodig te maken.

En naast die flexibiliteit is het toch vooral het visueel werken dat het ‘m doet. Bij traditionele WordPress-themes moet je alle wijzigingen aan je site doorvoeren via de customizer. Daarbij heb je nauwelijks zicht op hoe het er aan de voorkant van je site eigenlijk uitziet. Constant switchen tussen front- en backend is het gevolg.

Niks van dat alles bij een block theme. Je kan makkelijk wijzigingen aanbrengen, en wat je in de blokeditor van WordPress ziet komt voor 95% overeen met wat ook je lezer te zien krijgt. Dat lijkt een bijkomstigheid wanneer je blog vooral uit platte tekst bestaat, maar als je je blog visueel uit de band wil laten springen of erg veel externe media aan je blogberichten wil toevoegen is die blokeditor een toffe bondgenoot.

Bovenstaande video toont hoe je vrij makkelijk zowat elk design kan nabouwen, puur door gebruik te maken van de blokeditor. Geen plugin of speciaal bloktheme nodig…

Het is tot slot ook mooi meegenomen dat WordPress block themes op technisch vlak wat simpeler in elkaar zitten (een webpagina bestaat gewoon uit een collectie van contentblokken). Aangenaam gevolg? Blogs die een block theme gebruiken zijn doorgaans een stukje sneller dan blogs met een klassiek thema. Goed voor de SEO van je website.

Aarzelende start voor WordPress block themes

Er zijn dus wel wat voordelen aan blokthema’s. Toch loopt het er niet echt storm voor. Het totaal aantal actieve installaties van alle blokthema’s samen lag begin september 2022 ergens rond de 40.000. Dat is peanuts als je dat vergelijkt met de aantallen die de grote kleppers wegzetten. Zelfs als je rekening houdt met het feit dat die block themes een relatief nieuw fenomeen zijn. En dan is het standaard theme waarmee WordPress geïnstalleerd wordt niet meegerekend. Hoe komt dit?

1. De blokeditor kende destijds kinderziektes

Eigenlijk heeft WordPress het matige succes van blokthema’s ook over zichzelf afgeroepen. De blokeditor werd destijds met veel poeha geïntroduceerd, maar bleek verre van feilloos te werken. Wie er zich in die tijd aan waagde, keerde vaak met alle liefde terug naar de klassieke editor en de vertrouwde klassieke thema’s.

Ook nu nog heeft de tandem WordPress block themes-blokeditor bepaalde nukken. Niks onoverkomelijks, maar genoeg om een grote groep gebruikers af te houden.

2. De meeste klassieke themes werken gewoon met de nieuwe blokeditor

Heel veel traditionele WordPress kregen een update om met de nieuwe editor overweg te kunnen. Al zullen sommige themes niet ten volle gebruik kunnen maken van alle functionaliteiten van die blokeditor. Full Site Editing is bijvoorbeeld vaak wat beperkt. Maar waarom zou je dan de overstap maken naar iets nieuws als het oude nog prima blijkt te voldoen?

3. Het aanbod van block themes is nog vrij beperkt

Vergeleken met het aantal beschikbare klassieke WordPress-thema’s is het aanbod aan block themes niet enorm. Dit lijkt voorlopig nog de speeltuin van de wat kleinere themabouwers. De grote jongens kijken een beetje de kat uit de boom.

Brainstorm force, de makers achter het immens populaire Astra WordPress-thema kwam pas onlangs met hun kijk op WordPress blocks themes met Spectra One. Daarmee is het één van de eerste echt grote kleppers – buiten WordPress zelf dan – die zich aan het genre waagt.

4. Het duurt een poosje eer je zo’n block theme helemaal onder de knie hebt

WordPress wil ons erg graag doen geloven dat de blokeditor en de block themes flexibel, intuïtief en gebruiksvriendelijk is. Dat valt in de dagelijkse blogpraktijk toch een beetje tegen. Een grote blokkendoos met en een blank canvas is fijn, maar het veronderstelt dat je weet hoe je gereedschap werkt én wat je precies wil maken. En het feit dat de meeste blokthema’s kant en klare templates en patronen aanleveren verandert daar niet veel aan. Je bent veel te veel aan het zoeken en tasten eer je iets hebt staan wat min of meer je goedkeuring wegdraagt.

Bovendien is lang niet iedereen een getalenteerd webbouwer en heeft niet iedere gebruiker al die flexibiliteit nodig. Er zijn mensen genoeg die complexloos willen schrijven zonder zich van de achterliggende techniek iets aan te hoeven trekken.

De voordelen van van block themes zijn gewoon nog niet groot genoeg om de extra fricties te compenseren. In het allerbeste geval maak je met blokthema’s iets dat gelijkaardig is aan dat wat een degelijk klassiek WordPress-thema kan aanbieden. Het heeft je gewoon veel meer moeite gekost…

Meer van dat?

Conclusie?

Tot zover het verschil tussen WordPress block themes en gewone, klassieke thema’s. Het beperkte succes van de blokthema’s is misschien verbazend, maar gezien de probleempjes en problemen is dat best begrijpbaar. Er zal nog wat water naar de zee moeten vloeien eer er evenveel blokthema’s in omloop zijn dan klassieke WordPress-thema’s.