Het is eind 2018 wanneer WordPress komt aanzetten met de Gutenberg editor in WordPress 5.0. Bijna 4 jaar later – we zijn ondertussen bij WordPress 5.9 aanbeland – wordt pas écht duidelijk waarom die revolutie nodig was. Full Site Editing (FSE) kan gewoon niet zonder blokeditor. Full Site Editing laat ons met een andere bril naar WordPress-themes kijken. Ik weet alleen niet zeker of iedereen daar wel op zit te wachten…

Laatste update: 04/03/2022

Om het maximale uit Full Site Editing te halen moet WordPress updaten naar versie 5.9 én een Full Site Editing WordPress-theme gebruiken. Wie nu een WordPress-installatie doet krijgt die versie standaard geleverd met het Twenty Twenty-Two thema.

Wat is Full Site Editing in WordPress?

Jaar en dag bepaalde je WordPress-theme in grote mate hoe je blog of website eruit zag en ingedeeld was. En afhankelijk van hoeveel extra functionaliteit de maker van het thema voorzag kon je bepaalde zaken beperkt aanpassen aan je eigen smaak en behoefte. Was je daar niet tevreden mee, dan kon je zelf eventueel gaan prutsen in de code of gewoon uitkijken naar een ander theme.

Met Full Site Editing heb je veel meer mogelijkheden om je theme volledig aan te passen. Dus niet alleen een paar kleurschema’s, sidebars links of rechts of extra bladspiegels om je blogposts te tonen aan je lezers. Hier kan je werkelijk elk element waaruit je pagina is opgebouwd aanpassen aan jouw smaak. Ook tof: je kan voorgestelde onderdelen schrappen als je ze niet nodig hebt, of ze net aanmaken als je er wel behoefte aan hebt.

Daarnaast is het met FSE mogelijk om de opmaak en indeling van je pagina’s danig te laten verschillen. Archiefpagina’s, statische pagina’s en individuele blogberichten kunnen er totaal anders uit komen te zien. Als je dat tenminste zou willen.

Exit Customizer, hallo Theme editor

Tot nu toe gebeurde het indelen en aanpassen van je blog grotendeels via de Customizer. Deze verdwijnt stilaan om plaats te maken voor de WordPress Theme Editor. Voordeel is dat je veel makkelijker kan zien welk item je nu precies aan het wijzigen bent. Dat is handig: je hoeft minder te schakelen tussen het dashboard en de voorkant van je site om het effect van de wijzigingen te zien.

Ook leuk zijn de Templates. Dit zijn panklare lay-outs die je direct in je website of blog klikken kan. Denk hierbij aan specifieke indelingen voor je blogberichten, archief- en indexpagina’s, je 404-page, de pagina met zoekresultaten enzovoorts. Elk van die Templates kan je ook weer aanpassen. Of je kan een bestaande template gebruiken als basis, het aanpassen aan jouw behoeften en het saven voor hergebruik later.

En tenslotte heb je de Template onderdelen. Dit zijn (vaak weerkerende) secties die je op een site gebruikt. Zoals headers, footers en call-to-actions.

Met al dat gegoochel: vergeet ook niet te kijken naar hoe één en ander uitpakt op de tablet of op mobiele toestellen…

Hoeveel en welke Templates (en Template onderdelen) je precies krijgt hangt af van je WordPress-thema. Sommigen zullen een ganse bibliotheek aan templates leveren, terwijl anderen zich beperken tot het strikte minimum.

Full Site Editing themes (block themes) voorlopig beperkt beschikbaar

Op het moment dat ik dit artikel schrijf telt de thema-Bibliotheek van WordPress zowat 47 FSE-themes. Maar de verwachting is dat dat aantal snel zal toenemen. FSE komt immers nog maar net piepen. Onderstaande video toont welke themes (nu al) de moeite waard zijn.

Verdwenen sidebars?

Een trend die intussen al een paar jaar aan de gang is is het feit dat het almaar minder vanzelfsprekend is dat een theme sidebars heeft. Een logische evolutie gezien de niet te stuiten mobile first benadering. Menig “klassieke” blogger vindt dat jammer. Maar dankzij FSE kan je daar wel een mouw aan passen.

Maak een template met een typische blogindeling voor je blogpagina’s en je probleem is opgelost. Je zou dat kunnen doen door je pagina in te delen in 2 kolommen – 2/3 contentkolom, 1/3 sidebar. De benodigde widgets kan je dan uit je bibliotheek met Gutenberg blocks.

Ik wou ook wel eens aan de slag met FSE. Misschien merk(te) je het: na wat omzwervingen, geëxperimenteer en veel gepruts, koos ik het standaard WordPress-theme waarvan hierboven sprake. Normaal zijn die standaard WordPress-thema’s vrij basic van opzet en met beperkte functionaliteit, bedoeld om vooral niemand voor het hoofd te stoten. Ditmaal ging WordPress all the way met een gedurfde typografie, een vrij uitgesproken vormgeving en een hele stoet aan kant en klare patronen en Gutenberg blocks. Men heeft waarschijnlijk alles uit de kast willen halen om te tonen wat er allemaal mogelijk is met FSE.

Even zoeken…

De eerste aanblik is niet geweldig. Ik ben dan ook geen fan van mega headers, dus dat moest anders.

Ow, wacht bij de templates van dit thema is ook nog een “kleine header” voorzien. Wat blijkt? Ook die is te groot uitgevallen. Oké, header afbeelding deleten en andere foto in de plaats. De ideale afmetingen zijn niet te vinden, dan maar zonder foto.

Nog steeds bij de bovenste balk van de site. Ik wil mijn blogtitel en ondertitel aanpassen. Ik kan ze aanklikken en selecteren, maar hoe breng ik de wijzigingen aan? Via de Lijstweergave in de werkbalk linksboven? Nee, daar kan ik alleen maar de items zien en selecteren waaruit mijn onderdeel is opgebouwd. De opties om te bewerken vind ik bij respectievelijk de Instellingen en de Stijlen (rechts bovenin het scherm). Pfieuwww, wat een mogelijkheden. En dan is er nog de kleine werkbalk die verschijnt als je een onderdeel selecteert…

De zoektocht naar het ideale WordPress-thema voor je blogproject zou weleens snel afgelopen kunnen zijn. Met een Full Site Editing theme en een Gutenberg block plugin ben je helemaal het mannetje.

En let op, dit gaat hier alleen nog maar over de inrichting van een header. Hetzelfde scenario kan zich afspelen bij (het zoeken naar) de vormgeving en indeling van tientallen onderdelen en items op je blog… Oh, en dit zou ik nog bijna vergeten: je kan dezelfde oefening nog eens dunnetjes overdoen voor de aanpassing naar mobiele toestellen.

Ik heb het ook een paar keer finaal verprutst. Op een gegeven moment heb ik eraan gedacht om een nieuw FSE-theme te bouwen from scratch. Dat schijnt te kunnen. Volgens onderstaand filmpje, toch. Ik heb er me uiteindelijk niet aan gewaagd. Misschien komt dat nog.

Gemengde gevoelens tegenover FSE

De voordelen van FSE lijken mij intussen wel duidelijk. Vroeger kon je WordPress-thema’s zien als een een vrij beperkte blokkendoos met daarin wat layouts en functies waarmee je als gebruiker je ding kon doen. Wilde je graag meer of wilde je het graag anders, dan moest je daarvoor bijbetalen of zelf in de code gaan zitten prutsen. Met FSE word je thema veeleer een flexibel raamwerk waarmee je een persoonlijke layout voor je site kan verzorgen.

Dat is goed nieuws voor designers en creatievelingen onder ons. Echter, het aantal instelmogelijkheden en opties is zodanig uitgebreid dat het quasi onmogelijk is om snel een blog op te zetten. En oké, ik ben geen referentie ter zaken maar ik was eindelijke uren bezig met het tweaken van mijn blog. Bovendien vond ik het niet eens zo makkelijk om tot een coherente opmaak en indeling te komen voor heel mijn blog. Dat heb je met die vele tientallen mogelijkheden.

Dan stel je je toch gewoon tevreden met de standaardinstelling van het thema? Dat zou je inderdaad kunnen doen. Maar ik kan me niet van de indruk ontdoen dat de meeste bouwers van FSE-themes vrij extreme keuzes maken qua opmaak en indeling. Al kan ik mij ook wel voorstellen dat zij helemaal los gingen in de wetenschap dat de eindgebruiker het zaakje heel makkelijk kan omturnen naar zijn eigen smaak.

Samengevat

Conclusie?

De nieuwe blokeditor die je binnen Full Site Editing kan gebruiken werpt een heel ander licht op WordPress-thema’s. Je hebt inderdaad een schat aan mogelijkheden om je webstek precies op te bouwen zoals jij dat in gedachten had. Vaak zonder dat het je extra geld hoeft te kosten. Toch zal niet iedereen gelukkig zijn. Niet elke blogger of webmaster heeft het geduld of de skills hebben om iets te ontwerpen dat ook nog prettig werkt voor lezers en gebruikers. Ik vertrouw er wel op dat er in de nabije toekomst ontwikkelaars opstaan die met klassiekere FSE WordPress-thema’s zullen komen.